धादिङको रोराङ गाउँपालिका बाउनटारमा जन्मिएकी माया सिलवाल चितवन जिल्लाको इच्छाकामना गाउँपालिकाकी उपाध्यक्षको जिम्मेवारीमा छिन् । २०५० सालदेखि राजनीतिमा होमिएकी सिलवालको संघर्ष भने सानो छैन ।
संघर्ष गर्दै नेतृत्व तहमा उक्लिएपछि अहिले पालिकामा उनले महिला र बालमैत्री नीति, डिजिटल सेवा प्रवाह, कृषि र स्वास्थ्य क्षेत्रमा प्रविधिको उपयोग, ‘एक घर, एक धारा’ अभियान, प्रवर्द्धन, उद्यमशीलता तालिम, सहुलियत ऋण तथा चेपाङ आवास निर्माणजस्ता कार्यलाई प्राथमिकतामा राख्दै काम गर्दै आइरहेकी छन् ।
जिम्मेवारीमा बसुन्जेल उनको एक मात्रै उद्देश्य हो, पालिकालाई पारदर्शी र विकासमुखी बनाउने । आज आफ्नै कर्म र समर्पणका कारण धेरैको इच्छाकामना बनेकी छिन् । उनी न त कुनै राजधानीकी नेत्री हुन्, न त ठुला संघीय मन्त्रालयमा बस्छिन् । तर गाउँको भुइँस्तरमा बसेर जनताको मुटु जितेकी उनी अहिले (सी लिड्स आइकन) कार्यक्रममा चयन हुन सफल भएकी छिन् । यो उपाधिले उनी मात्र होइन, इच्छाकामनाको नाम पनि देशभरि चम्काएको छ ।
पालिकामा के-के छन् ?
पालिकाको परिचय दिँदा नै उत्साहित भएर सुनाउँछिन्, ‘हाम्रो इच्छाकामना गाउँपालिका प्राकृतिक सौन्दर्य, धार्मिक आस्था र सांस्कृतिक सम्पदाको संगम हो ।’
पालिकाको प्रमुख धार्मिक स्थल इच्छाकामना माई मन्दिर हो, जसको नामबाट नै गाउँपालिकाको नाम राखिएको हो । मानिसहरूको विश्वास छ, यहाँ मागेको इच्छा पूरा हुन्छ ।
त्यस्तै, मायाटार बालगौरी पाथीभरा पनि त्यस्तै अर्को धार्मिक गन्तव्य हो जहाँ जे माग्यो त्यही पूरा हुन्छ भन्ने जनविश्वास रहिआएको छ ।
उपरदाङगढी इतिहासमा महत्त्व राख्ने गढी र सिराइचुली चितवनको ‘सगरमाथा’ जहाँबाट सूर्योदयको अनुपम दृश्य देखिन्छ, पर्यटकका लागि आकर्षणका केन्द्र पनि हुन् ।
हात्तीवाङ जस्तो चेपाङ समुदायको बाहुल्यता भएको गाउँमा सांस्कृतिक विविधता अनुभव गर्न सकिन्छ । त्यति मात्रै होइन, त्रिशूली नदीमा र्याफ्टिङको रोमाञ्चक अनुभवले पनि यहाँ पर्यटकलाई तान्ने गरेको छ ।
यही गाउँपालिकाभित्र मनकामना केबलकारको गेट पर्छ, जसले इच्छाकामनालाई मुग्लिङ बजारमार्फत देशको व्यापारिक केन्द्र बनाएको छ । मुग्लिङ बजार पूर्व, पश्चिम, उत्तर र दक्षिणलाई जोड्ने २४ घण्टा खुला रहने देशकै सक्रिय व्यापारिक केन्द्रहरूमध्ये एक हो ।
महिला सशक्तीकरणमा चासो
राजनीतिक पद पाउनु र त्यसमा न्यायपूर्वक काम गर्नु फरक कुरा हुन् । माया सिलवालले भने दुबैमा सफलताको उदाहरण प्रस्तुत गरेकी छन् । उपाध्यक्ष बनेपछि उनले प्राथमिकता दिएकी थिइन्, महिला सशक्तीकरण, स्वास्थ्य, कृषि र सुशासन ।
उनले गाउँका महिलालाई आत्मनिर्भर बनाउनका लागि धूप बनाउने, धागो काट्ने जस्ता सीपमूलक तालिमहरू सञ्चालन गराइन् ।
उनी भन्छिन्, ‘हामी महिलाहरूलाई सहयोगको मात्र होइन, आत्मनिर्भर बन्न सिक्नुपर्ने हो।’ महिलाहरूको स्वास्थ्यसम्बन्धी चेतना अभिवृद्धिका लागि महिनावारी स्वच्छता, पाठेघरको मुखको क्यान्सरबारे जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरू आयोजना गराइन् ।
दुर्गम बस्तीका गर्भवती महिलाहरूलाई स्वास्थ्य सेवा पहुँचका लागि पनि उनले पहल गरिन् । महिला किसानहरूलाई आफ्नो उत्पादन बजारसम्म पुर्याउन कठिनाइ हुने समस्या समाधानका लागि उनले ‘कृषि एम्बुलेन्स’को अवधारणा ल्याइन्। जसले खेतमै पुगेर उत्पादन बटुलेर बजारसम्म पुर्याउने व्यवस्था गरेपछि किसानहरू उत्साहित छन् ।
गाउँपालिकाभित्र स्वास्थ्य सेवाको पहुँच विस्तारका लागि हाल १८ करोडको लागतमा १५ शय्याको आधारभूत अस्पताल निर्माण अन्तिम चरणमा पुगेको पनि बताइन् ।
उपाध्यक्ष बन्न संघर्ष
माया सिलवालको राजनीतिक यात्रा सहज थिएन । धादिङको रोराङ गाउँपालिका, बाउनटारमा जन्मिएकी उनले २०५० सालदेखि राजनीतिक यात्राको थालनी गरिन् । सुरुआत दिनमा उनले स्थानीय संघसंस्था र पार्टीका तल्लो तहका जिम्मेवारी सम्हाल्दै जनताको बिचमा पुग्ने अभ्यास गरिन् ।
तर जब उनले गाउँपालिकाको उपाध्यक्ष पदका लागि उम्मेदवारी दिइन्, त्यति बेला चुनौतीहरूको बाढी आयो ।
उनी सम्झिन्छिन्, ‘महिला भएकै कारणले टिकट दिन नहुने भनाइ सुन्नुपर्यो। पुरुष प्रतिस्पर्धीहरूले ‘तपाईँ मेरो अगाडि केही होइन’ भन्ने कुरा बारम्बार दोहोर्याउँथे ।’
त्यस्ता शब्दहरूले उनलाई कमजोर बनाएनन्, बरु झनै दृढ बनाएको जिकिर गर्दै थप्छिन्, ‘म पछि हट्ने होइन, हिँड्दै अघि बढ्ने मान्छे हुँ ।’
उनले आफ्नो जितलाई सम्झिँदै जनताले पार्टीभन्दा माथि उठेर मत दिएको जिकिर गर्छिन् । उनी भन्छिन्, ‘जनताले ममा विश्वास गरेर जिताए, त्यो मेरो सबैभन्दा ठुलो खुसी हो। त्यसैले मैले जनताको भावना अनुसार काम गर्नुपर्छ भनेर अहिले पनि लागिरहेको छु ।’
तर त्यही खुसीको क्षणमा उनको मनमा एउटा अधुरोपनाको पीडा पनि रहेको सम्झिइन्। भावुक हुँदै भन्छिन्, ‘मेरा आमाबुबा यो दिन देख्न जीवित हुनुहुन्न। त्यो मेरो जीवनको सबैभन्दा ठुलो पछुतो हो ।’
योजनामा टिकेको आत्मविश्वास
आफ्नो बाँकी कार्यकाल समावेशी विकास र सामाजिक न्यायमामा केन्द्रित गर्ने नै उनको लक्ष्य छ । पालिकाभित्रका पिछडिएका महिला, बालबालिका, अपाङ्गता भएका व्यक्ति र बिरामीहरूको पहिचान गरी प्रत्यक्ष सहयोग पुर्याउने योजना बनाएको सुनाइन् ।
उनले भनिन्, ‘कसैलाई विद्यालय पठाउने सहयोग, कसैलाई बाख्रा वा भैंसीपालनका लागि सहयोग, कसैका घरमा शौचालय बनाउने साना कामहरूले पनि जनजीवनमा ठुलो प्रभाव पार्छन् ।’
आफूले अघि सारेका कार्यक्रमहरूमध्ये केही दीर्घकालीन रहेकी बताउँछिन् । महिला र बालमैत्री नीति, डिजिटल सेवा प्रवाह, कृषि र स्वास्थ्य क्षेत्रमा प्रविधिको उपयोग, ‘एक घर, एक धारा’ अभियान, उद्यमशीलता तालिम, सहुलियत ऋण र चेपाङ आवास निर्माण कार्यक्रम अघि सारेको बताइन् ।
आफूले अघि सारेका योजनाले इच्छाकामनालाई विकासमुखी बनाउने उनको विश्वास छ। पारदर्शिता र जिम्मेवारीको संस्कार स्थापना गर्ने दिशामा अग्रसर हुनुपर्ने उनको मत छ ।
यही योगदानका कारण ३१ जना प्रेरणादायी महिला जनप्रतिनिधिमध्ये एकको रूपमा आफू पर्न सफल भएको उनको विश्वास छ ।
उनी थप्छिन्, ‘यो उपाधिले मलाई अझ जिम्मेवार बनाएको छ । अब म अझै बढी जनताको विश्वासका लागि काम गर्नुपर्छ ।’
उनमा अझै दृढ आत्मबल छ । भन्छिन्, ‘आफ्नै गाउँ, आफ्ना जनताको मुहारमा मुस्कान ल्याउने यात्रा लागिरहेको छु ।’
(नेपाली महिला जनप्रतिनिधिहरूको सुकर्मलाई सञ्चार गर्ने अभियान शि लिड्स आइकन दोस्रो संस्करणको ३१ प्रेरणादायी महिला जनप्रतिनिधि रूपमा उनी छनोट भएकी छन्।)
