महिला प्रमुखले पालिका हाँकिरहेको एक स्थानीय तह हो, पर्वतको मोदी गाउँपालिका । जसलाई लिड गरिरहेकी छन्, हिरादेवी शर्माले । करिब २९ वर्ष शिक्षण पेसामार्फत योगदान दिएकी हिरादेवी २०७९ मा भएको निर्वाचनमा नेपाली काँग्रेस र माओवादी केन्द्रका उम्मेदवारलाई पछार्दै अध्यक्ष निर्वाचित भएकी थिइन् । उनै हिरादेवी अहिले मोदी गाउँपालिकालाई नेपालकै उत्कृष्ट र उदाहरणीय गाउँपालिका बनाउने लक्ष्यसहित काम गरिरहेकी छन् ।

नेकपा एमालेबाट निर्वाचित हिरादेवीले २०४७ बाट पार्टी सदस्यता लिँदै राजनीतिक यात्रा सुरु गरिन् । कक्षा ८ मै हुँदा एमालेनिकट विद्यार्थी संगठनमा काम गरेकी उनी त्यही पार्टीबाट राजनीतिक यात्रा थालिन् । २०४५ सालदेखि शिक्षण पेसामा लागेकी उनले अर्धभूमिगत रूपमा पनि पार्टीलाई योगदान दिन थालिन् । पार्टीमा जोडिएपछि पार्टीको पेसागत संघ संगठनमा पनि काम गरेको हिरादेवी बताउँछिन् । ‘८ कक्षामा पढ्दै गर्दा देखि नै म अनेरास्ववियुमा बसेर काम गरे । पञ्चायतका बेला पनि भूमिगत भएर पार्टीलाई योगदान दिए । शिक्षण पेसामा हुँदा अखिल नेपाल महिला संघमा पनि जोडिए,’ उनी भन्छिन् ।

हिरादेवी एमालेको वडादेखि जिल्ला हुँदै अहिले प्रदेश कमिटी सचिवालय सदस्य छिन् । उनी २०७४ को स्थानीय तहको निर्वाचनमा पनि प्रमुखको आंकाक्षी थिइन् । तर, अग्रज आएपछि आफ्नो दाबीबाट पछि हटेकी उनी बताउँछिन् । २०७९ को निर्वाचनमा भने आफूले गरेको कामको मूल्याङ्कन गरेर पार्टीले टिकट दिएको अनुभवको अनुभव छ । ‘२०७४ सालमै अध्यक्षको दाबेदारी राखेको थिए । अग्रज आएपछि दाबा छोडेँ,’ उनले भनिन्, ‘अर्धभूमिगत भएर गरेको कामको मूल्यांकन गरेर पार्टीले टिकट दिएको हो ।’

जनप्रतिनिधि भएर सेवा गर्न सकिन्छ कि भनेर अध्यक्षमा दाबी गरेको उनी बताउँछिन् । ‘शिक्षक पनि समाजको दियो हो । शिक्षक भएर पनि धेरै विद्यार्थी, धेरै अभिभावकबिच भइयो । यी आफूले गरेका काम सुकर्महरूलाई जनप्रतिनिधि भएर अझ धेरैलाई सेवा दिन सकिन्छ भनेर अध्यक्षमा दाबा गरे,’ उनले भनिन् ।

सबैभन्दा सेवामूलक क्षेत्र राजनीति भएको उनको अनुभव छ । ‘सबैभन्दा सेवामूलक क्षेत्र राजनीति नै हो । नीतिहरूको पनि सर्वश्रेष्ठ नीति राजनीतिलाई मान्ने गरिन्छ । अन्याय, अत्याचारमा परेका व्यक्तिहरूको क्षेत्रमा काम गर्न बाहिर बसेर जति गर्छौँ । खासै राम्रो देखिँदैन,’ उनले भनिन् ।

उनले थपिन्, ‘आफ्नो अधिकार क्षेत्र नभएपछि अप्ठ्यारो पनि हुन्छ । त्यसकारण राजनीतिमा अघि बढेर समाज परिवर्तन गर्नका लागि हामी राजनीतिक क्षेत्रमा जानु जरुरी छ । सबैको सेवा गर्न सकिन्छ भन्ने मनसायले चुनावमा होमिएको हो ।’ स्थानीय तहमा काम गर्दा उपाध्यक्षबाट पनि सहजीकरण भइरहेको उनको अनुभव छ । ‘सहज रूपले काम गरिरहेका छौँ । उपाध्यक्षबाट असहज छैन,’ उनले भनिन् ।

समाजका लागि दियो बनेर समाज रूपान्तरणका लागि महिलाको क्षेत्रमा काम गर्न चाहेको हिरादेवी बताउँछिन् । ‘समाजका लागि दियो बनेर समाज रूपान्तरणका लागि महिलाको क्षेत्रमा केही गर्न सकौँ । र उनीहरूको अर्थपूर्ण जीवनले भरपुर प्रयोग गर्न सक्यो भने समाज रूपान्तरणमा यसले अर्थ दिन्छ भन्ने गरी महिलालाई स्थापित गर्न चाहन्छु,’ उनले भनिन् ।

महिलाहरू गाह्रो भयो भनेर पछि हट्न नहुने उनी बताउँछिन् । चुनौतीलाई अवसरको रूपमा बदलेर अघि बढ्नुपर्नेमा उनले जोड दिइन् । ‘महिलाहरूको घरको जिम्मेवारी हुन्छ, परिवारको, आफ्नै पनि । तर, इच्छाशक्ति, दृढ संकल्प भयो भने गर्न सक्छौँ भन्ने मलाई लाग्छ,’ उनले भनिन्, ‘महिलालाई गाह्रो छ तर, गाह्रो छ भन्दैमा हामी ब्याक हुनुहुँदैन । पछाडि हट्नु हुँदैन । चुनौतीका बिच पनि अवसर खोजेर अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।’

अरूको टेकोमा नभई आफै सक्षम हुन महिलाहरूलाई हिरादेवीको सुझाव छ । नेतृत्वमा आउन इच्छाशक्तिसँगै क्षमता र योग्यता हुनुपर्ने उनको अनुभव छ । ‘अरूले टेको लगाइदिएर हुँदैन । आफै सक्षम हुन जरुरी छ । त्यसकारण दृढ इच्छाशक्ति, आफूसँगको क्षमता, योग्यता पनि चाहिन्छ’ उनले भनिन्, ‘हामी त्यतिकै नेतृत्व गर्छौँ भनेर हुँदैन । आफू हरेक क्षेत्रबाट प्रश्न नउठाउने हिसाबले काम गर्न सक्नुपर्छ ।’

महिलालाई हक, अधिकार र कर्तव्यको बारेमा बोध गराएमा आफै जागरूक हुने हिरादेवी बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘महिलाहरूलाई आफ्नो हक, अधिकार र कर्तव्यको बारेमा बोध गराउने र जीवनयापनको बारेमा सुसूचित गराएपछि उहाँहरू आफै जागरूक हुनुहुन्छ ।’

२० वर्षपछि छोरीसँगै पढिन् प्लस टु, स्कुलै नगई प्रथम भइन्

त्यो समयमा महिलालाई पढ्न धेरै परिवारले रोक लगाउँथ्यो । हिरादेवीको दिदीहरुले पनि पढ्न पाएका थिइनन् । तर, उनी भाग्यमानी बनिन् र पढ्न पाइन् । ‘त्यतिखेर वास्तवमा छोरीहरूले पढ्न हुँदैन भन्ने मान्यता व्यापक नै थियो । धेरै नै छोरीलाई नपढाएको अवस्था थियो,’ उनले भनिन्, ‘बाबा र दाइहरू पढेकाले मैले पनि पढ्न पाएँ ।’

हिरादेवीको नर्सिङ पढ्ने सानैदेखिको सपना थियो । सोहीअनुसार उनले २०४३ सालमा एसएलसी दिइन् । त्यसपछि आफ्नो रुचिअनुसार नर्सिङको पढाई सुरु गरिन् । तर, त्यो पढाई ६ महिना पनि टिक्न पाएन । उनको २०४४ सालमा विवाह भयो र उनलाई नर्सिङको पढाई छोड्नुपर्ने बाध्यता आइलाग्यो ।
‘नर्सिङ पढ्ने सानैदेखिको इच्छा थियो । केही समय पढेँ पनि । २०४४ साल बिहे भयो । बिहेपछि पढ्ने त्यस्तो अनुकूल वातावरण भएन । बिचमा पढाई छोडियो,’ उनले भनिन् ।

त्यसपछि उनी शिक्षण पेसामा लागिन्, विभिन्न सार्वजनिक फोरमहरूमा पनि उनी सहभागी हुन थालिन् । तर, उनलाई योग्यताले भने पिरोलिरह्यो । त्यसपछि उनी २०६३ सालमा कक्षा ११ मा भर्ना भइन् । ‘आफूले रोजेको विषय पढ्न नपाएपछि भयो भनेर छोडेको थिएँ । शिक्षक भएर काम गरिरहँदा, धेरै फोरममा बसेर काम गर्दा तपाईँजतिको मान्छेले सक्नुहुन्छ भन्नुहुन्थ्यो सबैले । त्यसकारण पनि पढ्नुपर्छ भन्ने लागेर छोरीसँगै भर्ना भएँ,’ उनले भनिन् ।

२० वर्षपछि प्लस टुमा पढ्न थाल्दा उनी छोरीसँगै भर्ना भइन् । शिक्षक भएका कारण उनी एकदिन पनि पढ्न गइनन् । तर, नतिजामा भने उनी प्रथम भइन् । ‘२०६३ मा प्लस टुको परीक्षा एउटा पनि क्लास नलिई स्कुलमा पहिलो भए,’ उनले भनिन्, ‘त्यसपछि काम गरिराख्दा योग्यता बताउँदै गर्दाखेरि यो पनि सजिलो भयो नि ।’

प्लस टुपछि उनले ब्याचलर पनि भर्ना भइन् । ब्याचलरमा पनि उनी राम्रो अंक लिएर उत्तीर्ण हुन सफल भइन् । मास्टर्समा पनि उनी भर्ना भएकी थिइन् । तर, उनले परीक्षा दिन पाइनन् । ‘२० वर्षपछि प्लस टु भर्ना भए । प्रथम पनि भए । त्यसपछि ब्याचलर पनि भर्ना भए र राम्रो नम्बर लिएर पास भए । मास्टर्समा पनि भर्ना भएको थिए । तर, छोराछोरी पनि पढ्ने, घर धन्दा पनि गर्नुपर्दा परीक्षा दिन पाइन् । त्यतिकै पढाई रोकियो,’ उनी भन्छिन् । पारिवारिक कामसँगै शिक्षण पेसा र राजनीतिलाई उनले सँगै लगिन् ।

शिक्षक भएको बेला हिरादेवी नेपाल शिक्षक संगठन हुँदै शिक्षकको साझा संस्था शिक्षक युनियनमा ६ वर्ष जिल्ला अध्यक्ष भएर काम गरिन् । शिक्षक भएको बेलामा पनि उनले पार्टीलाई विभिन्न माध्यमबाट योगदान गरिराखिन् । ‘शिक्षक भइराख्दा १० देखि ४ बजेसम्म स्कुलमा हुने र त्यसपछिको समय राजनीतिलाई दिन्थे,’ उनी सम्झिन्छिन् । उनले २०७० देखि २०७४ सम्म नेपाल शिक्षक महासंघको केन्द्रीय सदस्य भएर काम गरिन् । २०७४ सालमा उनले शिक्षण पेसाबाट अवकाश लिइन् ।

शिक्षण पेसाबाट अलग्गिएसँगै उनी पार्टीको सक्रिय राजनीतिमा प्रवेश गरिन् । उनी भन्छिन्, ‘२०७४ सालबाट सक्रिय राजनीतिमा लागे । त्योभन्दा अघि अर्धभूमिगत भएर पार्टीलाई योगदान दिएको थिएँ ।’ त्यसपछि भने पार्टीमा उनको जिम्मेवारी थपिँदै गयो ।

आफू राजनीतिमा लाग्नु र जनप्रतिनिधि बन्नुको श्रेय उनले आफ्नो श्रीमानलाई दिन्छिन् । ‘राजनीतिक, आर्थिक सबैको श्रेय आफ्नै श्रीमानलाई जान्छ । उहाँकै सहयोगमा अगाडि बढ्ने अवसर मिल्यो मलाई,’ उनले भनिन् ।

पालिकाका १६ गौरवका योजना

प्राकृतिक स्रोतसाधनमा धनी मोदी गाउँपालिकाको करिब ७० प्रतिशत भूभाग वनले आच्छादित छ । जसबाट प्राप्त हुने जडीबुटी, काठपात, दाउरा र घाँसले स्थानीय जनजीवनलाई समृद्ध बनाउन ठूलो सम्भावना बोकेको अध्यक्ष हिरादेवी बताउँछिन् ।

उनकै नेतृत्वमा पालिकाले सुशासन, पूर्वाधार विकास, सामाजिक उत्थान र आर्थिक प्रगतिलाई मुख्य प्राथमिकतामा राख्दै नीतिगत कार्य अघि बढाइरहेको छ । गौरवका १६ वटा योजनाहरू अन्तर्गत अपूरा पूर्वाधार परियोजनाहरूको सम्पन्नता, एम्बुलेन्स सेवा सञ्चालन, स्थानीय सडक निर्माण जस्ता पहल अघि बढाइएको छ ।

यस्तै बालमैत्री शासन प्रवर्धन, चार वडामा आवासीय विद्यालय स्थापना, “पढ्दै कमाउँदै” कार्यक्रम, बजार केन्द्रित वृहद खानेपानी योजना र सुती स्याहार केन्द्र निर्माणलाई पनि पालिकाले प्राथमिकता दिएको शर्मा बताउँछिन् ।

(नेपाली महिला जनप्रतिनिधिहरूको सुकर्मलाई सञ्चार गर्ने अभियान शि लिड्स आइकन दोस्रो संस्करणको ३१ प्रेरणादायी महिला जनप्रतिनिधि रूपमा उनी छनोट भएकी छन्।)